Niech Bóg błogosławi nasze wyjście czy raczej Unsern Ausgang segne Gott powiedział radca szkolny wychodząc ze starego budynku szkolnego w Biskupicach Ołobocznych, a słowa te stały się zapowiedziami wielkich transformacji. Zbliżające się nowe tysiąclecie niosło ze sobą ogrom zmian, o których tamtejsi ludzie jeszcze nie zdawali sobie sprawy. Dlatego też życie we wsi toczyło się swoim rytmem, dyktowanym żniwami i mroźnymi zimami. Z rzadka tę monotonię przecinały takie informacje jak ukończenie nowego budynku szkoły przez pana Hupke z Ostrowa kosztem 18000 marek oraz niestety negatywnymi wydarzeniami związanymi z wybuchem epidemii odry w naszej gminie. O wszystkich tych osobliwościach i innych ciekawych rzeczach przeczytacie w tekście poniżej.
1888/89
Nowy rok szkolny zaczął się w czwartek po Wielkanocy. Przyjęto wówczas też nowe dzieci. Po sporządzeniu listy uczęszczania do szkoły okazało się, że w bieżącym roku objętych obowiązkiem szkolnym jest 165 dzieci. Na początku miesiąca czerwca w gminie pojawiła się ospa, w następstwie czego odbyło się szczepienie wszystkich mieszkańców gminy.
15 czerwca br. łagodna śmierć położyła kres bezimiennym cierpieniom cesarza Fryderyka. Niemcy w krótkim czasie straciły drugiego cesarza. Zgodnie z zarządzeniem powiatowej komisji szkolnej w tutejszej szkole odbyły się uroczystości żałobne. Po chóralnym śpiewie i modlitwie ogłoszono dzieciom tę smutną wiadomość, co połączono z przemową nauczyciela. Uroczystości zakończyła modlitwa.
22 czerwca br. szkoła była wizytowana przez królewskiego inspektora powiatowego pana dra Hippaufa. Zgodnie z wyższym zarządzeniem w dniu 30 czerwca br. odbyły się w miejscowej szkole uroczystości upamiętniające świętej pamięci Jego Wysokość cesarza i króla Fryderyka III. O godzinie 8 rano odświętnie ubrane dzieci zjawiły się w szkole. Ta została przystrojona wieńcami. Uroczystości rozpoczęła modlitwa i śpiew chóralny. W przemowie nauczyciela zostało wyjaśnione dzieciom znaczenie tego święta, po czym przedstawiono krótko życiorys zmarłego cesarza i króla.
W nawiązaniu do wstąpienia na tron Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości Wilhelma II wstawiono się za pomyślność jego rządów i odczytano najwyższą odezwę „Do mojego ludu”. Następnie był wiersz dzieci „Dem Könige, ich hab in, guter Stunde”. Uroczystość zakończył śpiew chóralny[1] i modlitwa.
Lato tego roku minęło spokojnie, uczęszczanie do szkoły było regularne, a warunki w szkole i poza nią nie uległy zmianie. Dzień Sedanu obchodzono jak każdego roku zwykle w zwyczajowy sposób. Podobnie, urodziny zmarłego cesarza i króla Fryderyka III, w tutejszej szkole, jako patriotyczny dzień pamięci, podczas pierwszej godziny zajęć lekcyjnych.
Uroczystości urodzin Jego Mości cesarza i króla Wilhelma II, zgodnie z wyższym zarządzeniem, odbyły się w tutejszej szkole już 26 stycznia (ponieważ 27. trafił w niedzielę) w następujący sposób. O godz. 8:00, 26go tegoż miesiąca odświętnie ubrane dzieci zebrały się w klasie, która także była przystrojona. Dużą uwagę i radość wzbudził wśród dzieci nowy obraz Jego Wysokości. Uroczystość rozpoczął śpiew chóralny i modlitwa, po czym dzieci zaśpiwały pierwszą zwrotkę hymnu narodowego „Heil Dir im Siegerkranz“.
Teraz nastąpiła przemowa nauczyciela, której treść tworzyło krótkie omówienie książeczki o cesarzu Wilhelmie II autorstwa Johanna Meyera, i która zakończyła się trzykrotnym toastem na cześć Jego Wysokości. Zakończeniem były dwie zwrotki wymienionej wcześniej pieśni, które dzieci wykonały wyraźnie emocjonalnie[2].
Uroczystość upamiętniająca cesarza i króla Wilhelma I, w dniu 22 marca, zaczęła się podniośle ze śpiewem i przemową, Tego samego dnia szkoła była wizytowana przez królewskiego inspektora powiatowego pana dra Hippaufa.
Krótko przez feriami wielkanocnymi, 3 kwietnia odbył się tutaj egzamin publiczny, z dniem 17 marca zaczęły się ferie wielkanocne, a stary rok szkolny osiągnął tym samym swój koniec.
1889/90
Z dniem 25 kwietnia rozpoczął się nowy rok szkolny i zostały tego dnia przyprowadzone do szkoły nowe sześcioletnie dzieci. Po sporządzeniu list obecności okazało się, że liczba uczniów wzrosła w stosunku do ubiegłego roku; wynosiła ona 174 dzieci.
W trakcie letniego półrocza uczęszczanie do szkoły było regularne, żadne epidemie pośród dzieci szkolnych nie wystąpiły, chociaż pośród całkiem małych dzieci odnotowano przypadki odry.
Pertraktacje z władzami dotyczące budowy nowej szkoły wraz budynkami gospodarczymi zostały wreszcie zakończone, a zamówienie na budowę zostało przydzielone mistrzowi murarskiemu i ciesielskiemu panowi Hupke z Ostrowa, który przejął wykonanie budowy za ok. 18000 marek włącznie z robocizną i transportem materiałów. W powyższej kwocie uwzględniono także drewno do budowy zatwierdzone przez Skarb Państwa. Budowa, zgodnie z kontraktem na być zakończona do 1 lipca.
Uroczystość Dnia Sedanu była jak co roku świętowana zgodnie z przepisami. Po chóralnym śpiewie i modlitwie nastąpiła przemowa nauczyciela na temat znaczenia tego dnia. Następnie śpiewane były pieśni patriotyczne. Uroczystość zakończył gromki toast. Obrazy ich wysokości jak również klasa szkolna były odświętnie przystrojone.
Jako że 18 października w tym roku przypadł w okresie ferii, dlatego uroczystość upamiętniająca zmarłego Jego Wysokość cesarza i króla Fryderyka III odbyła się w pierwszym dniu szkolnym 21 października, a dokładnie po sprawach organizacyjnych.
Zima tego roku była bardzo łagodna, dlatego jedynie nieznaczne przeszkody dotknęły zajęć szkolnych[3].
1890/91
1 stycznia zwolniła się posada tutejszego proboszcza, gdy pan proboszcz Sobeski przeniósł się do [Bentschen], aby objąć tamtejszą parafię. Parafia była tymczasowo administrowana przez dziekana pana Michalaka z Droszewa i proboszcza Wróblewskiego z [Rossoschütz].
7go tego samego miesiąca nastąpiła śmierć Jej Wysokości cesarzowej wdowy Augusty. Zgodnie z zaleceniami królewskiej inspekcji powiatowej, 10 stycznia na pierwszych godzinach lekcyjnych w tutejszej szkole zorganizowano przepisowe uroczystości żałobne.
Uroczystość urodzin Jego Mości cesarza i króla była w tym roku w zwyczajowy sposób świętowana. W odświętnych ubraniach dzieci zjawiły się o godz. 8:00 w przystrojonej wieńcami klasie szkolnej. Uroczystość rozpoczął chóralny śpiew i modlitwa. Dzieci zaśpiewały następnie pierwszą zwrotkę hymnu państwowego „Heil Dir im Siegerkranz“.
Potem nastąpiła przemowa nauczyciela, w której przedstawiono działania młodego władcy, a zakończyła się trzykrotnym toastem. Następnie dzieci śpiewały ostatnią zwrotkę hymnu „Sei Kaiser Wilhelm hier“.
Po modlitwie dzieci zostały zwolnione do domu. W dniach 9 marca i 22 tegoż miesiąca, zgodnie z zarządzeniem odchodzono w miejscowej szkole dni pamięci. Nowy rok szkolny zaczął się z dniem 1 kwietnia i tego dnia odbyło się przyjęcie rekrutów do szkoły.
Po zestawieniu szkolnych list obecności okazało się, że liczba uczniów znów wzrosła i nowy rok szkolny rozpoczęło 176 dzieci.
Wraz z budzeniem się natury z jej zimowego snu, dzieciom należy zwracać uwagę jej piękno i przestrzegać przed niszczeniem sztucznych i wspólnych parków i terenów zielonych. To stało się także w tym roku, zgodnie z zarządzeniem królewskiej inspekcji powiatowej z Ostrowa, a mianowicie 19 kwietnia od godziny 8.00 do 9.00 rano[4].
Wznowienie budowy stojącej w stanie surowym szkoły rozpoczęło się w kwietniu, a zakończona ma być budowa zgodnie z kontraktem do lipca. Uczęszczanie do szkoły było regularne. Aż do ferii żniwnych nie wystąpiły żadne choroby epidemiczne
9 i 15 czerwca obchodzono zgodnie z przepisami jako Dzień Pamięci Narodowej, a wykorzystano do tego pierwszą lekcję.
Żniwa w bieżącym roku były zadowalające, zwłaszcza owies przyniósł dobre zbiory zarówno w słomie, jak i w ziarnie. Ze względu na brak siły roboczej z powodu wyjazdów na saksy[5] tutejszych mieszkańców, płace wzrosły do niespotykanego wcześniej poziomu, przy czym mężczyznom trzeba płacić 1,50 m., a kobietom 0,80-1,00 marek dziennie.
Budowa nowej szkoły zakończyła się już na początku lipca, tak że nastąpił od razu jej odbiór przez królewskiego radcę budowlanego pana Wronkę z Ostrowa, po którym nastąpiły przenosiny nauczyciela (J) do wygodnego i przyjaznego nowego mieszkania w ostatnim tygodniu ferii żniwnych.
Zajęcia szkolne prowadzono jeszcze w starym budynku, ponieważ nie przygotowano jeszcze nowych ławek.
W dniu 21 sierpnia tutejsza szkoła została zaszczycona odwiedzinami pana królewskiego landrata barona von Luetzow w towarzystwie radcy szkolnego pana dra Hippaufa z Ostrowa.
Święto Sedanu w tym roku było wyjątkowo uroczyście obchodzone, a mianowicie – zgodnie z zarządzeniem królewskiej inspekcji szkolnej – miało ono następujący przebieg. Po tym, jak młodzież szkolna tego dnia o godz. 8:00 rano zebrała się w przystrojonej sali szkolnej, rozpoczęła się uroczystość wspólnym śpiewem i modlitwą. Następnie dzieci zaśpiewały dwugłosowo pieśń państwową „Es braust ein Ruf wie Donnerhall“. Po tym nastąpiła przemowa nauczyciela o znaczeniu tego dnia, o następstwa bitwy pod Sedanem i zakończona trzykrotnym toastem, w którym dzieci radośnie wtórowały. Teraz deklamowane były przez dzieci wiersze patriotyczne, jak: „Kaiser Wilhelm“, „Mein Vaterland[6]“. Na koniec została zaintonowana pieśń: „Hinaus in die Ferne”, po której dzieci w radosnym nastroju opuściły szkołę.
25 października w tutejszej szkole świętowano w następujący sposób dziewięćdziesiąte urodziny feldmarszałka hrabiego Wuttke. O godzinie 8.00 rano wspomnianego dnia po tym, jak młodzież szkolna w odświętnych ubraniach zjawiła się w klasie szkolnej, uroczystość została otwarta śpiewem i modlitwą. W przeprowadzonej przez nauczyciela przemowie obwieszczono krótko życiorys sędziwego dowódcy, jak również jego zasługi dla ojczyzny. Na koniec wymieniono jego cnoty, jak skromność, wierność etc. Przemowę zakończył toast, do którego dzieci radośnie się przyłączyły. Na zakończenie uroczystości złożyły się pieśni patriotyczne.
Uroczystego otwarcie nowej szkoły dokonał 28 października br. królewski inspektor powiatowy radca szkolny pan dr Hippauf. Świadkami tegoż byli królewski landrat baron von Lutzow oraz zarząd szkolny.
Po wspólnym śpiewie i modlitwie oraz krótkiej przemowie pana radcy szkolnego, który zakończył ją sentencją „Unsern Ausgang segne Gott” (Niech Bóg błosławi nasze wyjście)[7], stara szkoła została opuszczona i uroczysty pochód udał się do nowej szkoły.
Tutaj dzieci ustawiły się półkolem przed drzwiami wejściowymi. Następnie klucze do nowego budynku zostały przekazane panu radcy szkolnemu przez pana landrata. Ten pierwszy otworzył drzwi wejściowe i zgodnie z powiedzeniem „Niech Bóg błogosławi nasze wejście” dzieci wstąpiły do klasy szkolnej. Przemowa pana radcy oraz wspólne pieśni stanowiły zakończenie uroczystości[8].
Uroczystość urodzin Jego Wysokości cesarza i króla była 27 stycznia w tutejszej szkole świętowana w następujący sposób. O godzinie 8.00 wspomnianego dnia dzieci zebrały się w przystrojonej klasie. Początek uroczystości tworzyły śpiewy i modlitwa. Teraz nastąpił hymn narodowy „Heil dir im Siegerkranz“ (pierwsza zwrotka) śpiewana dwugłosowo, po której nastąpiła przemowa nauczyciela, w której zaprezentowano tego wzniosłego i aktywnego władcę i która zakończyła się toastem na cześć Jego Wysokości.
Dzieci zaczęły teraz śpiewać ostatnią zwrotkę hymnu narodowego i – jako, że uroczystość dobiegła końca – opuściły budynek szkoły z obliczami rozpromienionymi radością.
Ostra zima tego roku połączona z mocnymi opadami śniegu spowodowała wielokrotnie zakłócenia w uczęszczaniu do szkoły. Szczególnie często brakowało dzieci spoza miejscowości, z Kowalewek, Bagateli i Kęszyc.
W obliczu tej ciężkiej pory roku pomyślano o marznącym i śpiewającym świecie ptaków, dla których przez samego nauczyciela, jak i przez uczniów w wielu miejscach wsi założono karmniki.
W dniu 21 marca tego roku odbył się w tutejszej szkole publiczny egzamin, a z dniem 25-go stary rok szkolny został zamknięty. Tego dnia 20 czternastoletnich dzieci, po otrzymaniu świadectw, opuściło mury szkoły.
1891/92
Nowy rok szkolny rozpoczął się z dniem 2 kwietnia i tego samego dnia odbyło się przyjęcie nowych dzieci do szkoły. Po sporządzeniu listy okazało się, że liczba objętych obowiązkiem szkolnym dzieci w bieżącym roku zmniejszyła się i wynosi jedynie 162.
Podczas ferii wielkanocnych zostały ustawione nowe ławki (system dra Hippaufa), przez co zaoferowano dzieciom wygodniejsze i zdrowsze miejsca siedzące.
Uczęszczanie do szkoły w pierwszym semestrze był regularny. Od czasu do czasu występowały przypadki chorób, które jednak przebiegały łagodnie i krótko.
W następstwie wyjątkowo deszczowego lata w powiązaniu z niskimi temperaturami, które tak zakłóciły wzrost i tworzenie się ziaren i bulw, że plony ukształtowały się dalece poniżej średniej.
Mimo tego, że nowy etat w szkole już został potwierdzony przez królewski wysoką rejencję, na próżno czekano na jego objęcie. Mimo wszystko jest nadzieja, że stanie się do św. Michała.
Święto Sedanu również w tym roku obchodzono w zwyczajowy sposób, poprzez śpiew patriotycznych pieśni oraz wykład nauczyciela. Również setna rocznica urodzin wielkiego śpiewaka i bohatera Thodora Körnera świętowana był w tutejszej szkole w podobnie jak święto narodowe, w najbardziej godny sposób[9].
Zima tego roku była dosyć łagodna przez co uczęszczanie do szkoły było regularne. Jedynie niektóre dzieci, u których zauważono świerzb, musiały zostać wykluczone z zajęć szkolnych. Inne epidemiologiczne zachorowania w bieżącej zimowej połowie roku nie wystąpiły.
Jak co roku, tak i w tym obchodzono w tutejszej szkole uroczyście urodziny Jego Mości cesarza i króla. Po tym, jak o godz. 8.00 rano dzieci zebrały się w przyozdobionej wieńcami sali szkolnej, rozpoczęły się uroczystości śpiewem chóralnym i modlitwą, po których nastąpiła pierwsza zwrotka hymnu narodowego „Heil Dir im Siegerkranz” zaśpiewana przez dzieci na dwa głosy.
Połączona z tym była przemowa nauczyciela, której przedmiotem było przedstawienie trosk władcy o dobro swojego ludu i starania o pokój dla swego ludu. Zakończyła się ona toastem, w którym dzieci radośnie współuczestniczyły. Ostatnie strofy hymnu narodowego „Sei Kaiser Wilhelm hier” tworzyły zakończenie uroczystości.
Stary rok szkolny znalazł swoje zakończenie dopiero w drugiej połowie kwietnia, tak więc publiczne egzaminy roczne odbyły się od 9-go do 15-go tegoż miesiąca. W tutejszej szkole odbył się on 9. kwietnia, na którym pojawił się – poza zaproszonymi nauczycielami z Ociąża i Skalmierzyc – tutejszy sołtys Valentin Szymczak. Z dniem 13. kwietnia zakończył się rok szkolny i tego samego dnia nastąpiło ukończenie szkoły przez czternastolatków, po otrzymaniu przez nich świadectw.
1892/93
Nowy rok szkolny zaczął się 21 kwietnia br. i tego samego dnia nastąpiło przyjęcie objętych obowiązkiem szkolnym dzieci. Po sporządzeniu szkolnych list obecności okazało się, że liczba objętych obowiązkiem szkolnym uczniów wzrosła i wynosi 177 dzieci.
Dnia 23-go rozpoczął pracę, zatrudniony od 1. kwietnia II. nauczyciel pan Joseph Gembalski, który z powodu ciężkiej choroby był niepełnosprawny. Jego wprowadzenie i zaprzysiężenie zostało dokonane 28. kwietnia br. przez królewskiego inspektora powiatowego i radcę szkolnego pana dra Hippaufa w obecności zarządu szkolnego i dzieci.
Dnia 1. czerwca miejscowa szkoła została zaszczycona odwiedzinami pana nadradcy rejencji von Natzmera w towarzystwie pana radcy rejencji Franke’go i pana radcy szkolnego dra Hippaufa. Po egzaminie z religii, niemieckiego i czytania wielmożni panowie zwiedzili nowo wybudowaną szkołę i sąsiadujące budynki.
Lato tego roku odznaczało się długotrwałym upałem. Ze względu na wybuchłą w Rosji i Hamburgu cholerę zaordynowane zostały przez królewską wysoką rejencję określone środki w celu obrony i zapobieganiu przed nią.
Dzień Sedanu, jak corocznie, godnie świętowano poprzez śpiew patriotycznych pieśni i wykład nauczyciela[10].
Zima tego roku była ciężka i długotrwała, połączona ze znaczącymi opadami śniegu, przez co wielokrotnie ucierpiały na tym zajęcia szkolne.
Roczna wizytacja odbyła się 10. listopada 1892 i zaczęła od egzaminu w niższej klasie.
Uroczystość urodzin Jego Mości cesarza i króla obchodzono w tutejszej szkole w następujący sposób. O godzinie 8:00 27. stycznia wszyscy uczniowie zebrali się w I klasie, która na ten dzień została przystrojona wieńcami. Po wspólnym śpiewie i modlitwie rozpoczęto hymn narodowy: Heil Dir im Siegerkranz (pierwsza zwrotka), po którym nastąpiła przemowa drugiego nauczyciela pana Gembalskiego, której kulminacją była konstatacja, że każdy Prusak z dumą i radością wita taki dzień jak dziś. Trzykrotny toast, do którego dzieci się z radością przyłączyły, zakończył tę przemowę, po czym nastąpiły ostatnie strofy hymnu narodowego. Tym samym uroczystość dobiegła końca.
Zakończenie roku szkolnego nastąpiło 29. marca, po czym dzieci uznane za dojrzałe zostały zwolnione ze szkoły.
1893/94
Nowy rok szkolny zaczął się z dniem 6. kwietnia i tego samego dnia, jak co roku, dzieci objęte obowiązkiem szkolnym zostały przyjęte do szkoły. Po sporządzeniu list obecności okazało się, że frekwencja wynosi 172 dzieci, a więc nieco mniej niż w ubiegłym roku.
Uczęszczanie do szkoły, mimo nadzwyczajnego upału był regularny. Jako że z drugiej strony granicy, w rosyjskiej Polsce w niektórych miejscowościach wystąpiła groźna cholera, podjęto w tutejszej szkole środki bezpieczeństwa zalecane przez władze, w szczególności sprawdzana była czystość w klasie szkolnej i ubikacjach, te drugie wielokrotnie były dezynfekowane.
W ciągu tego semestru tutejsza szkoła była dwukrotnie odwiedzana względnie wizytowana przez królewskiego inspektora powiatowego, radcę pana dra Hippaufa, a mianowicie 26 kwietnia i 26 sierpnia.
Dzień Sedanu świętowano jak zwykle poprzez śpiew pieśni patriotycznych i przemowę nauczyciela[11].
Zima tego roku była bardzo łagodna, bez znaczących opadów śniegu, stąd uczęszczanie do szkoły było regularne. Podczas drugiego semestru szkoła była jednokrotnie wizytowana, a dokładnie obydwie klasy podlegały dokładnej rewizji.
Uroczystość urodzin Jego Mości cesarza i króla Wilhelma II obchodzona była w tutejszej szkole, jak co roku w następujący sposób. 27 stycznia rano o godzinie 8:00 wszystkie dzieci zebrały się w przystrojonej wieńcami I. klasie. Uroczystość rozpoczęła pieśń i modlitwa, po czym dzieci zaśpiewały dwugłosowo pierwszą zwrotkę hymnu narodowego „Heil Die im Siegerkranz. Teraz nastąpiła przemowa nauczyciela Gembalskiego, w której podkreślono cnoty władcy, jego niezmordowane działania i troskę dla ojczyzny. Trzykrotny toast do, którego z ekscytacją przyłączyły się dzieci, zakończył przemowę. Ze śpiewem ostatnich strof pieśni narodowej uroczystość osiągnęła swój koniec.
Publiczne roczne egzaminy szkolne w okręgu szkolnym Ostrowa odbyły się w okresie od 12 do 20 marca. W tutejszej szkole miał on miejsce 17 tegoż miesiąca. Zamknięcie szkoły nastąpiło 21 marca i z nim nastąpił koniec roku szkolnego.
1894/95
Nowy rok szkolny rozpoczął się w czwartek po Wielkiejnocy i tego samego dnia odbyło się przyjęcie dzieci objętych obowiązkiem szkolnym. Po sporządzeniu list obecności okazało się, że liczba dzieci zobowiązanych do uczęszczania do szkoły w stosunku do poprzedniego roku nie różniła się w istotny sposób.
Lato tego roku upłynęło bez szczególnego upału, przez co zajęcia szkolne nie miały żadnych zakłóceń. Ponieważ groziło nam ryzyko cholery, w związku z występowaniem choroby w Rosji, pedantycznie sprawdzano czystość a dzieci zostały odpowiednio pouczone środkach zabezpieczających przed chorobą.
Święto Sedanu – obchodzone w tym roku 1. września, ponieważ 2. września przypadał w niedzielę – świętowano w zwyczajowy sposób poprzez śpiew i uroczystą przemowę[12].
Zima tego roku przebiegła dosyć łagodnie i nie przyniosła żadnych wartych zmianki zakłóceń w porządku zajęć szkolnych. Natomiast w lutym w gminie wybuchła epidemia odry i zgonie z wyższym zarządzeniem szkoła musiała zostać zamknięta. Choroba trwała di końca kwietnia i zajęcia szkolne mogły zostać podjęte dopiero w drugim tygodniu nowego roku szkolnego.
Urodziny Jego Wysokości cesarza i króla Wilhelma II świętowano jak co roku przez śpiew patriotycznych pieśni, w szczególności hymnu narodowego „Heil Dir im Siegerkranz” oraz przeprowadzonej przez nauczyciela uroczystej przemowy, w której zachęcano dzieci do wierności i miłości do cesarza i Rzeszy.
1 marca br. działający w tutejszym powiecie już 18 lat królewski powiatowy inspektor szkolny pan radca szkolny dr. Hippauf został przeniesiony do Namysłowa, a administrację powierzono dotychczasowemu królewskiemu inspektorowi szkolnemu z Gostynia, panu Platschowi.
Jak już wspomniano, epidemia odry trwała do początku nowego roku szkolnego, dlatego trzeba było wstrzymać się z publicznymi egzaminami szkolnymi.
1895/96
Liczba uczniów w nowym roku szkolnym dosyć wzrosła, podczas gdy w poprzednim roku nie przekroczyła 164, w tym roku osiągnęła 179. Lato tego roku przebiegło bez jakichkolwiek zakłóceń zajęć szkolnym, stąd uczęszczanie do szkoły było też regularne.
Święto Sedanu obchodzono jak co roku przez śpiew patriotycznych pieśni i przez wykład nauczyciela.
4 grudnia w tutejszej szkole była przeprowadzona główna wizytacja przez królewskiego inspektora szkolnego pana Platscha. Przebiegła ona, zgodnie z wypowiedzią wizytatora, zadowalająco.
Dzień 18. stycznia 1896 r. przebiegł następująco. O godzinie 8.00 wszystkie dzieci w odświętnych strojach zebrały się w I. klasie tutejszej szkoły. Po pieśni „Pan z nieba”, a po modlitwie, dzieci śpiewały pierwszą zwrotkę „Wacht am Rhein”, po czym nastąpiła przemowa nauczyciela Skrzypczynskiego. W tej przemowie opowiedział on dzieciom o znaczeniu tego dnia, o wydarzeniach, jakie poprzedziły powstanie Niemieckiej Cesarskiej Rzeszy, a zakończył prośbą: Niechaj Bóg nadal chroni utworzoną na nowo przed 25 laty Rzeszę Niemiecką i jej władców. Wówczas, do wywołanego przez mowę toastu radośnie przyłączył się dzieci. Potem nastąpiła druga zwrotka wymienionej wcześniej pieśni i modlitwa kończąca, po której dzieci zostały zwolnione do domu.
Druga połowa zimy przebiegła również dosyć łagodnie i stąd żadne znaczniejsze zakłócenia w zajęciach nie wystąpiły. Publiczny egzamin odbył się 21 marca, zakończenie roku 1. kwietnia, podczas którego odbyło się też zwolnienie dzieci ze szkoły[13].
1896/97
Nowy rok szkolny zaczął się 9 kwietnia i tego samego dnia odbyło się przyjęcie nowych uczniów. Liczba uczniów wzrosła o kilka dzieci i wynosiła ponad 180. Dotychczasowy nauczyciel Gembalski po czteroletnim i z sukcesami działaniu, przeniesiony do Mszczyczyna w powiecie śremskim, a zwolniony etat został 16 kwietnia br. objęty przez kandydata na urząd szkolny Hanniga z Wrocławia. Uczęszczanie do szkoły w semestrze letnim było regularne, nie zawieszono ich nawet z powodu dużego upału.
Dzień Sedanu w tutejszej szkole świętowano w zwyczajowy sposób przez śpiew i wykład. Podczas ferii jesiennych tego roku na podwórzu szkolnym wykonano nową studnię z pompą, której koszt wyniósł 332 marki. Z powodu dużej liczby uczniów, z początkiem semestru zimowego musiano zorganizować szkołę jako półetatową[14], na co uzyskano pozwolenie wysokiej rejencji.
Sama zima upłynęła bez znaczących zakłóceń mogących wpłynąć na zajęcia szkolne. Uroczystość urodzin Jego Mości cesarza i króla odbyła jak co roku w przystrojonej szkole, rozpoczęta śpiewem i modlitwą. Po zaśpiewaniu pierwszej strofy hymnu narodowego „Heil Dir im Siegekranz“ nastąpiła przemowa nauczyciela, zakończona toastem na cześć Jego Wysokości. Następnie zaśpiewano dalszą część hymnu. Uroczystość zakończyła modlitwa.
Nie mniej uroczyście obchodzono stulecie wspomnienia urodzin wielkiego cesarza Wilhelma I. Uroczystość rozpoczęła się 22 marca, o godz. 9.00 rano. Sala szkolna została bogato przystrojona wieńcami i girlandami, w szczególności jednak wizerunki cesarzy Wilhelma I i Wilhelma II. Po pieśni i modlitwie na wstępie, dzieci zaśpiewały patriotyczną pieśń ludową: Deutschland über alles. Po tym nastąpiła uroczysta przemowa, w której przedstawiono dzieciom krótki życiorys zmarłego cesarza i króla Wilhelma II, która zakończyła się toastem na cześć Jego Mości cesarza i króla Wilhelma II. Ze strony dzieci deklamowane były wiersze i z odśpiewaniem hymnu narodowego zakończono uroczystość. W dniach 22 i 23 marca dano dzieciom wolne.
Roczny egzamin odbył się 9 kwietnia. Zakończenie roku szkolnego nastąpiło 14 kwietnia.
1897/98
Nowt rok szkolny rozpoczął się przepisowo w czwartek po Wielkanocy i tego dnia zostali też przyjęci do szkoły nowi uczniowie. Po zestawieniu list obecności, okazało się że frekwencja dzieci wynosi 195. Tym samym liczba uczniów wzrasta z roku na rok coraz bardziej. W maju i wrześniu br. szkoła została zaszczycona odwiedzinami królewskiego inspektora powiatowego pana Platscha, który w tym czasie został uhonorowany przez najwyższe władze tytułem radcy szkolnego.
Uczęszczanie do szkoły podczas semestru letniego było regularne, jednakże w jego drugiej połowie dzieci były nauczane tylko przez pierwszego nauczyciela, ponieważ drugi nauczyciel Hannig w tym czasie odbywał służbę wojskową.
Dzień Sedanu obchodzono jak corocznie z przemową i śpiewem.
W ciągu roku, zgodnie z nową ustawą o uposażeniu, wynagrodzenie nauczyciela tutejszej szkoły ustalono na 1000 marek. Dodatki za wysługę lat określono na 100 marek.
Z powodu łagodnej zimy, uczęszczanie do szkoły w zimowym półroczu było regularne. Urodziny Jego Mości cesarza i króla Wilhelma II świętowano w zwyczajowy sposób. O godzinie 8.00 rano dzieci zebrały się w przystrojonej I. klasie. Po wspólnym śpiewie i modlitwie był hymn narodowy „Heil Dir im Siegerkranz“, po czym nastąpiła przemowa nauczyciela Hanniga, której przedmiotem był zmysł religijny i ojcowska troska monarchy, i która zakończyła się toastem na cześć Jego Wysokości. Po odśpiewaniu patriotycznych pieśni zakończono uroczystość.
Publiczny egzamin roczny odbył się na początku kwietnia, 6-go tegoż miesiąca nastąpiło zakończenie roku szkolnego, po czym także zwolnienie ogłoszonych za dojrzałych młodych ludzi.
1898/99
Nowy rok szkolny zaczął się w czwartek po Wielkanocy. Liczba uczniów wzrosła znacząco, jako że do tutejszej szkoły z Ociąża zostało przeniesionych także pięcioro dzieci właścicieli parcel leżących aż do szosy skalmierzyckiej. Podczas, gdy dotychczas liczba uczniów wahała się między 180 a 190, z nowym rokiem szkolnym przekroczyła ona 200. Uczęszczanie do szkoły było podczas całego roku regularne, do czego przyczyniła się też łagodna zima w tym roku.
Dzień Sedanu obchodzono w tym roku w zwyczajowy sposób.
W drugim kwartale II. nauczyciel Hannig został powołany do wojska, aby nauczyć się służby w lazarecie. Poza tym nie wystąpiły żadne zakłócenia zajęć szkolnych.
Uroczystość urodzin Jego Mości cesarza i króla obchodzono w tutejszej szkole w następujący sposób. O godz. 8.00 rano dzieci zebrały się w przystrojonej gałązkami jodły i kilkoma wieńcami I. klasie. Po chóralnym śpiewie i modlitwie zaśpiewany został hymn narodowy „Heil Dir im Siegerkranz“, po czym nastąpiła przemowa nauczyciela, który zakończył ją toastem na cześć Jego Wysokości i do którego dzieci z zachwytem się przyłączyły.
Publiczny egzamin roczny odbył się w drugiej połowie marca, a kilka dni później zakończył się rok szkolny.
[1] Choral można tłumaczyć jako chorał w średniowieczy, a w wiekach późniejszych jako pieść kościelną.
[2] Na marginesie adnotacja wizytatora: Vidi 22/3 89 Dr. Hippauf
[3] Na marginesie adnotacja: Vidi 23/11 89. Dr. Hippauf
[4] Na marginesie adnotacja: Vidi 7/6 90. H.
[5] Sachsengängerei – nazwa wzięła się z wyjazdów robotników rolnych na Zachód, początkowo właśnie do Saksonii, gdzie pracowali w przemyśle cukrowym
[6] Cesarz Wilhelm; Moja Ojczyzna
[7] Unsern Ausgang segne Gott,
unsern Eingang gleichermaßen,
segne unser täglich Brot,
segne unser Tun und Lassen,
segne uns mit selgem Sterben
und mach uns zu Himmelserben!
(Autor: Hartmann Schenck (1634 – 1681)
[8] Na marginesie adnotacja: Vidi 13/12 90 H.
[9] Na marginesie adnotacja: Vidi 25-11 91 Dr. Hippauf
[10] Adnotacja na marginesie: Vidi 10/11 92 H.
[11] Adnotacja na marginesie: Vidi 27/11 93 H.
[12] Na marginesie adnotacja: Vidi 18/1 95 H.
[13] Jak zwykle chodzi o absolwentów. Tu tłumaczenie wierne oryginałowi.
[14] Organizacja zajęć w połowie dnia, co do zasady rano, bez obiadu. System pojawił się w szkołach podstawowych w XIX w. Częścią zajęć były tu zadania domowe. Więcej: https://de.wikipedia.org/wiki/Halbtagsschule
Oryginały
